ΤΟ ΠΑΙΖΑΝ ΚΑΠΟΤΕ ΟΙ ΧΑΣΙΚΛΗΔΕΣ

γράφει ο γιώργος λιάνης

Με τον Μίκη Θεοδωράκη συντελέστηκε μια επανάσταση. Όλα ήταν τελείως διαφορετικά. Το κεντρικό όργανο είναι το μπουζούκι, οι χορευτικοί ρυθμοί είναι ο ζεϊμπέκικος και ο χασάπικος. Δεξιοτεχνία είναι η πενιά, και ο στίχος μοιάζει να 'ρχεται είτε από το Βυζάντιο (''Τη Υπερμάχω Στρατηγώ'') είτε από τη δημοτική παράδοση (''Του Κίτσου η μάνα'') είτε από την Κρήτη (''Αετός''). Ο Θεοδωράκης εμπιστεύεται τα τραγούδια του Επιτάφιου του Ρίτσου στον Γρηγόρη Μπιθικώτση, που τον γνωρίζει από το στρατό. Έναν άνθρωπο της γενιάς του, που ''πολύ έχει υποφέρει στη ζωή του, αλλά και πιο πολύ ελπίσει''.

Οι δυο εκτελέσεις του Επιτάφιου, με τη Νανά Μούσχουρη και τον Μπιθικώτση, χωρίζουν την Ελλάδα στα δυο. Οι διανοούμενοι επιτίθενται στον Θεοδωράκη και η φωνή διαμαρτυρίας που υψώνεται λέει πως το μπουζούκι είναι εθνικό μίασμα! Ο Θεοδωράκης απαντά: ''Το 'παιζαν κάποτε οι χασικλήδες; Τι σημασία έχει; Και το μαχαίρι το παίζουν κάποτε οι φονιάδες, αλλά εμείς κόβουμε ψωμί και τρώμε!''.

Η αριστοκρατία χλευάζει το ''φτηνό'' Γρηγόρη Μπιθικώτση, που δέκα χρόνια αργότερα θα τον ραίνει με γαρδένιες και θα τον αποκαλεί ''σερ''. Ο Μίκης υποστηρίζει απεγνωσμένα το συνομήλικο του τραγουδιστή: ''Ο Μπιθικώτσης είναι ο καθένας μας που τραγουδάει με τη φωνή του. Ο βαρκάρης, ο ζευγάς, ο σοφέρ, ο φοιτητής, ο φαντάρος, είναι ο Νεοέλληνας, είτε σας αρέσει είτε δεν σας αρέσει. Αλίμονο αν δεν σας συγκινεί αυτή η φωνή, η λεβέντικη που μετατρέπει τις ατομικές ελπίδες σε παλλαϊκά τραγούδια''.

Τα δυο στρατόπεδα είναι Χατζιδάκις, Μούσχουρη, (δισκογραφική εταιρεία) ''Φιντέλιτι'' από τη μια και από την άλλη Θεοδωράκης, Μπιθικώτσης, Χιώτης, ''Κολούμπια''. Επί τρεις μήνες η διαμάχη ήταν αβέβαιη. Αλλά μετά τις πρώτες συναυλίες του Θεοδωράκη ο Επιτάφιος γίνεται προσάναμμα πανελλήνιας αγάπης για το λαϊκό τραγούδι. Δημιουργήθηκε σε λίγο καιρό το πιο ισχυρό πολιτιστικό κίνημα σε όλη την Ευρώπη και μια παθιασμένη νεολαία με πολιτικούς στόχους, με διεκδικήσεις στα πανεπιστήμια κα στους δρόμους, με υψηλά ιδανικά.

ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ είναι απόσπασμα από το αφιέρωμα του δημοσιογράφου και πρώην υπουργού Γιώργου Λιάνη για το πως ο Γιάννης Ρίτσος έγραψε τον Επιτάφιο και πως τον έκανε τραγούδι ο Μίκης Θεοδωράκης. Συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο του Λιάνη ''Ανταποκρίσεις Από Τη Λογοτεχνία''.