ΟΙ ΔΙΚΕΣ ΜΑΣ ΔΕΚΑ ΕΝΤΟΛΕΣ

Η ωραία ατάκα του Άδωνη για την ωραία Ελένη (φώτο, μια κινηματογραφική) προκάλεσε συζητήσεις και μαζί με τα χολερικά σχόλια περί «προγονοπληξίας» ανέδειξαν για ακόμα μία φορά το πρόβλημα που μας δέρνει στο πως αντιλαμβανόμαστε και διαχειριζόμαστε την πολιτιστική μας κληρονομιά.

Είναι να τραβάς τα μαλλιά σου: Όλοι οι πολιτισμοί, όλοι οι σοφοί και όλοι οι αιώνες κλείνουν ευλαβικά το γόνυ στο έργο του Ομήρου κι εμείς εδώ δεν έχουμε ιδέα για την απεραντοσύνη της μεγαλοφυίας του, ούτε για τη σημασία του έργου του.

Το ότι δεν είχε γράψει λέξη στους 27.803 στίχους του για τη μορφή της γυναίκας που έσυρε 1.000 καράβια στη θάλασσα, είναι μία μόνο από τις αριστουργηματικές του εμπνεύσεις.

Εδώ ο άνθρωπος ΕΠΙΝΟΗΣΕ δική του, ΤΕΧΝΗΤΗ γλώσσα, που προήλθε από συνένωση των κυριότερων ελληνικών διαλέκτων. Δεν μιλήθηκε ποτέ ατόφια σε κάποια πόλη ή κοινωνία αλλά φτιάχτηκε για να είναι κατανοητή από ΟΛΑ τα ελληνικά φύλα. Από τη μία ο Τιτάνας αυτός κωδικοποίησε τη γλώσσα μας ήδη 800 χρόνια π.Χ. στο τελειότερο κείμενο που έχει γραφτεί στα ελληνικά. Από την άλλη το έκανε για να υπηρετήσει την ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ.

Ασύλληπτα πράγματα. Η ανεξήγητη και ακαταμάχητη ανάγκη των προγόνων μας να φτιάχνουν και να καταναλώνουν ποίηση ήταν και παραμένει ανεπανάληπτη. Υπήρχαν εποχές που κατέβαιναν αντίπαλοι σε ποιητικούς αγώνες ο Όμηρος με τον Ησίοδο και ο Αισχύλος με τον Σοφοκλή. Σαν να λέμε Πελέ με Μαραντόνα και Μέσι με Ρονάλντο.

Και όπως όλη η αρχαία ελληνική ποίηση, έτσι και η επική είναι  προσωδιακή, γραμμένη σε δακτυλικό εξάμετρο με εναλλαγή μακρών και βραχέων συλλαβών. Ομοίως και η αττική τραγωδία, με την οποία πέρασε στην ιωνική διάλεκτο η γλώσσα του έπους, όπου το συνηθέστερο μέτρο στις στιχομυθίες είναι το ιαμβικό τρίμετρο. (Υπάρχει σήμερα ολόκληρη επιστήμη που μελετά και αναλύει όλα αυτά, η μετρική).  

Έχετε ακούσει ποτέ Ιλιάδα και αττική ποίηση σε προσωδία με μακρά και βραχέα; Σαν τώρα θυμάμαι το δάσκαλο μου Παπαντωνίου στην Παιδεία πριν από 36 χρόνια να απαγγέλλει Αντιγόνη, όπως αυτή πρωτακούστηκε στο αθηναϊκό κοινό πριν από 2.500 χρόνια. Καθαρή μαγεία. Απαράλλαχτη μ’ εκείνη που απλωνόταν κάποτε στο κοίλο του θεάτρου του Διονύσου και σμίλευε ψυχές και συνειδήσεις.

Και λάβετε υπόψη ότι στις παραστάσεις της αττικής τραγωδίας οι ηθοποιοί - όλοι άντρες - φορούσαν μάσκες στα πρόσωπα και κοθόρνους στα πόδια, που έδιναν ύψος και δυσκόλευαν την κίνηση. Εκφραστικά μέσα δηλαδή και κίνηση του ηθοποιού έπαιζαν μηδενικό ρόλο. Βασιλιάς στο αρχαίο θέατρο ήταν η ΠΟΙΗΣΗ.

Κι ανάμεσα στους ποιητές ο μεγαλύτερος όλων των αιώνων ήταν Όμηρος. Και συνάμα ο σημαντικότερος Έλληνας όλων των εποχών. Η γλώσσα που μιλάμε, το τι είμαστε, το ποιοι είμαστε και η πορεία μας στους αιώνες σφραγίστηκαν από το έργο του. Ο Κώδικας των αξιών μας, οι δικές μας 10 εντολές, η νέκυια στην Οδύσσεια και το «εις οιωνός άριστος, αμύνεσθαι περί πάτρης» στην Ιλιάδα μας δόθηκαν από αυτόν. Ο Λεωνίδας, ο Θεμιστοκλής, ο Αλέξανδρος, ο Παλαιολόγος, ο Κολοκοτρώνης, τοις κείνου ρήμασι πειθόμενοι ήταν.

Πριν 20 χρόνια διάβασα το μνημειώδες «Ποιος σκότωσε τον Όμηρο» του Victor Davis Hanson. Διαβάστε το για να δείτε σε τι φάση μετάλλαξης βρισκόμαστε.

Διαβαστε ακομα:

Ο ΕΜΠΟΡΑΚΟΣ WILLY ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΕΡΟΥ ΑΡΘΟΥΡ