ΜΟΙΑΖΕΙ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΟ ΠΟΥΡΕ, ΣΕΡΒΙΡΕΤΑΙ ΓΙΑ ΠΙΑΤΟ ΓΚΟΥΡΜΕ
25/06/2022
•
γράφει ο Φωστήρας
Τον σκύλο του Παβλόφ τον ξέρετε; Πριν από 120 χρόνια ο Ρώσος επιστήμονας Ιβάν Πετρόβιτς Πάβλοφ απέδειξε τη θεωρία της εξαρτημένης μάθησης παρατηρώντας τη σιελόρροια των σκύλων σε κυνοκομεία από τα βήματα του φύλακα πριν ακόμα αυτός τους βάλει το πιάτο με το φαγητό μπροστά στη μουσούδα τους. Πήρε και Νόμπελ γι’ αυτό.
Τώρα θα μου πείτε, με τα σάλια των σκύλων θα ασχοληθούμε σήμερα; Ναι και όχι μόνο, διότι από τότε το πείραμα του Παβλόφ αποδείχθηκε ότι όσο απλό φαίνεται, τόσο περίπλοκο είναι με εφαρμογή τελικά και σε πεδία της ανθρώπινης δραστηριότητας που ούτε να φανταστούμε δεν μπορούσαμε. Ο ίδιος Ρώσος επιστήμονας, λίγα χρόνια, μετά ξεκίνησε την έρευνα για τα placebo, παρατηρώντας ότι ένας σκύλος που έκανε έμετο συστηματικά μετά από μια ένεση μορφίνης εξακολουθούσε να κάνει εμετό ακόμη και αν του έκαναν ένεση που περιείχε απλά ένα αλατούχο διάλυμα, το οποίο κανονικά δεν προκαλεί σωματικές αντιδράσεις.
Κι εδώ και 100 χρόνια οι επιστήμονες ψάχνουν – και ξοπίσω τους οι πονηροί δοκιμάζουν στην πράξη πάνω στις μάζες και σε μεγαδόσεις - πως η ανθρώπινη συμπεριφορά μπορεί τελικά να ελεγχθεί με τρόπους απλούς και ακούραστα. Σαν να δίνεις εντολές στον σκύλο σου. Κι ακόμα περισσότερο. Να ξέρεις τι θα κάνει ο σκύλος πριν ακόμα του δώσεις εντολή.
Για σκεφτείτε το: ένα φαινομενικά ανεξάρτητο ερέθισμα μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα μία απολύτως εξαρτημένη αντίδραση. Κι ένα φαινομενικά ουδέτερο ερέθισμα, που όμως επαναλαμβάνεται, φτάνει κάποια στιγμή στο σημείο να δίνει ένα αντανακλαστικό αποτέλεσμα, που ούτε να το ελέγξεις πια δεν μπορείς. Και ακόμα χειρότερα: ούτε που θέλεις πια να αντιδράσεις διαφορετικά. Εξαρτημένη μάθηση, αντανακλαστική αντίδραση. Ανεξάρτητο ερέθισμα, εξαρτημένο αποτέλεσμα. Τόσο απλά, τόσο εύκολα. Σαν τα σάλια του σκύλου που τρέχουν, μόλις ακούσει τα βήματα του αφεντικού του στην πόρτα.
Σας θυμίζουν τίποτα όλα αυτά; Παλιά, κάποιες φορές που καθόμουν στο Select στη Φωκίωνος Νέγρη και έπινα καφέ, κάποιες στιγμές, την ώρα της παρέλασης των σκύλων τα πρωινά της Κυριακής στην Κυψέλη, έψαχνα στα συμπαθή τετράποδα να δω πως εμπνεύστηκε ο Παβλόφ της θεωρία της εξαρτημένης μάθησης. Εδώ και χρόνια έχω σταματήσει. Τώρα πια κοιτάζω στον καθρέφτη μου. Στα γραφτά μου. Στον τρόπο που μιλάω, που σκέφτομαι, στον τρόπο που ζω.
Γράφεις δέκα αράδες, ας πούμε, κι ένα αόρατο χέρι τις εξαφανίζει. Χωρίς να σε ρωτήσει. Χωρίς να σε ενημερώσει. Δίχως να σου εξηγήσει. Έτσι απλά. Και το ξανακάνει. Και το ξανακάνει. Μπορεί να μείνεις χωρίς δουλειά έτσι. Να κινδυνεύεις να μείνεις δίχως στέγη, χωρίς φαγητό. Να ψάχνεις στα σκουπίδια να φας. Και αργά ή γρήγορα προσαρμόζεσαι. Φεύγουν οι γωνίες, λειαίνονται. Ο λόγος σου γίνεται αβρός, βουτυράτος. Χωρίς αλατοπίπερο. Μπορεί να μοιάζει με νοσοκομειακό πουρέ, αλλά σερβίρεται για πιάτο γκουρμέ. Και αρχίζεις να το συνηθίζεις. Και σιγά – σιγά, στο τέλος σου αρέσει. Το λένε και μιθριδατισμό αυτό. Άλλη ωραία θεωρία, σαν κι αυτή του σκύλου του Παβλόφ.
Πως είπατε; Έτσι δουλεύουν πια τα μέσα ενημέρωσης και οι εφημερίδες και τα κανάλια στην Αμερική; Κι εδώ φίλοι μου. Κι εδώ. Μην ψάχνετε μακριά. Μην ψάχνετε αλλού. Κοιτάξτε δίπλα σας. Κοιτάξτε στον καθρέφτη σας. Μην τρομάξετε μόνο.
Διαβαστε ακομα: